B.A.M.U./मराठवाडा विद्यापीठाच्या नामविस्ताराचा संघर्ष.
News published by News24tas
संघर्ष आणि सन्मानाची गाथा म्हणजेच मराठवाडा विद्यापीठाचे नामविस्तार. नामविस्तार हा मराठवाड्याच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा आणि संघर्षमय टप्पा आहे. १९७८ साली घडलेली ही घटना केवळ नामफलक बदलण्यापुरती मर्यादित नव्हती, तर ती मराठवाड्यातील दलित, मागासवर्गीय आणि समाजातील विविध घटकांच्या स्वाभिमानाचा विजय होता. या नामविस्ताराच्या मागील संघर्ष, त्याचे ऐतिहासिक महत्त्व आणि त्याने घडवलेली सामाजिक क्रांती याचमुळे यासंदर्भातील आढावा घेणे महत्त्वाचे ठरते.
१९४८ साली हैदराबाद संस्थान मुक्त झाल्यानंतर मराठवाड्याचा महाराष्ट्रात समावेश झाला. त्या काळात शिक्षणाच्या क्षेत्रात मराठवाड्याची परिस्थिती अत्यंत मागासलेली होती. १९५८ साली औरंगाबाद येथे मराठवाडा विद्यापीठाची स्थापना झाली, ज्यामुळे या भागातील उच्च शिक्षणाला चालना मिळाली. मात्र, विद्यापीठाला मराठवाडा विद्यापीठ असे नाव दिले गेले, ज्यामुळे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विचारांना आणि योगदानाला फारसे स्थान मिळाले नाही.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे दलित, शोषित आणि मागासवर्गीयांच्या उत्थानासाठी अखंड झटणारे थोर विचारवंत, समाजसुधारक आणि संविधानकार होते. त्यांच्या नावाने विद्यापीठाचे नामकरण करावे, अशी मागणी मराठवाड्यातील लोकांमध्ये उभी राहिली. ही मागणी केवळ श्रद्धा आणि सन्मानासाठी नव्हती, तर ती सामाजिक न्याय आणि समानतेचा उद्घोष होता.
विद्यापीठाच्या नामांतराच्या संघर्षाची कथा.
१९७८ साली नामविस्ताराची मागणी जोर धरू लागली. विद्यापीठाचे नाव “डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ” असे ठेवावे, अशी मागणी सामाजिक चळवळीतून पुढे आली. मात्र, या मागणीला तीव्र विरोध झाला. काही लोकांना या नामविस्तारातून सामाजिक सन्मान मिळण्याच्या प्रक्रियेचा स्वीकार कठीण वाटत होता. परिणामी, औरंगाबादसह संपूर्ण मराठवाड्यात जातीय तणाव वाढला.
नामविस्ताराच्या समर्थनार्थ मोर्चे, निदर्शने, सभांद्वारे लोकांनी आवाज उठवला. ४ जुलै १९७८ रोजी, नामविस्ताराला शासनाने मान्यता दिली. मात्र, यानंतर मोठ्या प्रमाणात दंगली उसळल्या, जाळपोळ, हिंसाचार आणि तणावग्रस्त परिस्थिती निर्माण झाली. अनेक लोकांना आपला प्राण गमवावा लागला.
नामांतर व आंदोलनामुळे सामाजिक परिवर्तनाचे पाऊल.
या संघर्षातून फक्त नामफलकाचा बदल घडून आला नाही, तर समाजात जागृती निर्माण झाली. दलित आणि मागासवर्गीयांनी आपल्या अधिकारांसाठी संघटित होऊन संघर्ष करण्याची ताकद दाखवली. विद्यापीठाचे नाव बदलून “डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ” ठेवल्याने मराठवाड्यातील समाजाच्या हक्क आणि अस्तित्वाला न्याय मिळाला. हा विजय केवळ एका समुदायाचा नव्हता, तर तो सर्व मानवजातीच्या समानतेच्या तत्त्वांचा होता.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार सामाजिक समतेवर आधारित होते. शिक्षणानेच समाजात परिवर्तन घडू शकते, या त्यांच्या विश्वासाने ते अखेरपर्यंत कार्यरत राहिले. त्यांच्या नावाने विद्यापीठाला गौरव दिल्याने केवळ मराठवाडाच नव्हे, तर संपूर्ण महाराष्ट्राच्या वैचारिक पातळीवर सकारात्मक परिणाम झाला.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाचे नामविस्तार ही घटना केवळ ऐतिहासिक नसून प्रेरणादायी आहे. हा संघर्ष आणि विजय सामाजिक न्याय, समानता आणि स्वाभिमानाची गाथा सांगतो. या घटनाक्रमातून आपण शिकतो की संघर्षानेच परिवर्तन घडते आणि सामाजिक अन्यायाविरुद्ध उभे राहणे आवश्यक आहे.
आज मराठवाडा विद्यापीठाच्या प्रगतीकडे पाहताना त्या संघर्षाची आठवण येते आणि तेथून मिळालेल्या प्रेरणेने पुढे जाण्याची उर्मी निर्माण होते.
Users Today : 1
Users Yesterday : 12